Martin E. P. Seligman, profesor Uniwersytetu w Pensylwanii, twórca pojęcia „psychologia pozytywna” i jeden z najbardziej wpływowych psychologów na świecie, napisał w 1995 roku książkę pod tytułem „Co możesz zmienić a czego nie możesz”. Na okładce tej książki możesz przeczytać: „Książka ta może pomóc Ci zrozumieć, że nieuzasadnione mniemanie, iż wszystko da się zmienić, może czasem okazać się tragicznym w skutkach nieporozumieniem. Natomiast optymistyczne przekonanie, że są dziedziny życia, które można zmienić, pozwoli Ci zaoszczędzić czas, pieniądze i energię na osiągnięcie tego, co jest rzeczywiście możliwe.”

Nie zapomnę dnia, w którym dowiedziałam się, że istnieje coś takiego jak introwertyzm. Przez jakąś część mojego życia myślałam, że coś tam jednak ze mną jest nie tak… Ktoś może powiedzieć, że introwertyzm i ekstrawertyzm to etykieta. Paradoksalnie, wiedza na temat temperamentu i poznanie, jak różnimy się pod względem zapotrzebowania na stymulację, nie narzuciła mi etykiety, a wprost przeciwnie – wyzwoliła mnie z fałszywych, które sobie przyklejałam. Fakt, że wiem, że jestem bardziej intro- niż ekstrawertyczna nauczył mnie, jak optymalnie zarządzać zasobami swojej energii, kiedy robić rzeczy najważniejsze i jak przygotować się do czysto ekstrawertycznych zadań. Znam korzyści i trudności wynikające dla mnie z tej charakterystyki, ta jedna informacja była momentem przełomowym w moim rozwoju i zarządzaniu sobą.

Nasz wewnętrzny profil jest w pewnej części względnie trwały, to znaczy bardzo oporny na skrajne zmiany. Nie ulega wątpliwości, że warto poznawać siebie szczególnie w tych obszarach. Przeciwnicy często straszą etykietami, a ja mówię tak:

Zasłaniać się przed rozwojem i wyzwaniami można wszystkim. To, co zrobisz z wiedzą o swojej osobowości, temperamencie czy stylach poznawczych zależy wyłącznie od ciebie.

Możesz z tego zrobić zasłonę dymną w obronie przed wychodzeniem ze strefy komfortu, możesz też wykorzystać tę wiedzę do usprawiedliwiania swojego egocentryzmu: „Uraziłam cię? Wiesz, już tak mam, że jestem brutalnie szczera”. Twój wybór, twoja wola, nikt ci tego prawa nie odbierze (na marginesie, jeśli słyszysz takie słowa na wstępie wypowiedzi, jest wysoce prawdopodobne, że osoba ta będzie bardziej brutalna niż szczera). Możesz też pozyskiwać wiedzę o sobie w innych zupełnie celach. Dla zrozumienia siebie i innych ludzi, poznania mocnych stron czy efektywnego pokierowania swoim rozwojem i karierą.

A zatem odpowiadam na kilka waszych pytań i wątpliwości. Czy FRIS^® przykleja etykiety? Czy to nie jest wkładanie ludzi do szuflad? Czy to nie ogranicza w rozwoju? Czy nie blokuje przed podejmowaniem wyzwań?

1. Szuflada z etykietą?

Diagnoza FRIS^® opisuje style poznawcze. Kropka. Nie zajmuje się osobowością, temperamentem, inteligencją ani poziomem twojej samooceny. Nie interpretuje twoich życiowych doświadczeń, nie wnika w twoje powiązania rodzinne, nie ocenia twojego wewnętrznego dialogu ani twoich mechanizmów obronnych. Jest częścią tego, jak funkcjonujesz, opisuje typ twojej umysłowości. FRIS^® tłumaczy JAK myślisz, a nie CO myślisz. Pokazuje twoje preferencje dotyczące tego, w jaki sposób przetwarzasz dane. Czy FRIS^® definiuje kim jesteś? Nie! Nie składamy się tylko ze stylów poznawczych! Jesteśmy istotami bardzo skomplikowanymi, wielowymiarowymi i ukształtowanymi przez różnorodne doświadczenia.

Dzięki FRIS^® mam wsparcie w zrozumieniu drugiego człowieka w pewnych aspektach jego funkcjonowania. Nie nazywam tego szufladą ani etykietą, choć rzeczywiście używam informacji, które kategoryzują. Dzięki tej wiedzy mogę się domyślać, w jaki sposób najprawdopodobniej podejdziesz do rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji czy na przykład – współpracy ze mną.

Znajomość stylów myślenia pomaga w pewnym fragmencie odkodować twój styl funkcjonowania. Dzięki temu mogę od razu zacząć budować most komunikacyjny pomiędzy naszymi różnicami.

Robię diagnozę FRIS^® każdemu, z kim współpracuję. Ostatnio był to Michał, z którym popłynęliśmy na fali podobnej wrażliwości. Jak się jednak okazało, niuanse naszych stylów poznawczych narobiły niemałego zamieszania w procesie pracy. W którymś momencie naszego wspólnego projektu poczułam, że wydzielanie kortyzolu niebezpiecznie rośnie i utrzymuje się na tym niekomfortowym poziomie. Od kilku lat pracuję na własny rachunek, ale ten moment przypomniał mi bardzo o latach spędzonych w wielkim świecie biznesu, kiedy dość często nie miałam wpływu na sposób w jakim wolałabym pracować. Zastanowiło mnie to i żeby uniknąć wejścia w ocenę sposobu pracy Michała, która ewidentnie wpłynęła na moje samopoczucie, sięgnęłam do naszych Raportów FRIS^®. Różnica, która wyjaśniła mi wszystko, znajdowała się na dwubiegunowej skali analizy indywidualnej FRIS^®. Michał pływał jak ryba w wodzie po stronie „eksperymenty i improwizacja”, ja natomiast równie swobodnie przebywałam po drugiej stronie skali „zasady i metodyczność”. Zadzwoniłam do Michała i oboje nie mogliśmy się nadziwić jak „różnie można mieć”. Stało się dla mnie jasne, co w postępowaniu Michała generowało po mojej stronie stres. Zrozumiałam jednak także, że jeśli zaproszę Michała na moją stronę skali, wpłynie to negatywnie na jego kreatywność i straci zapał do pracy. Zaczęliśmy szukać rozwiązań. Jaki byłby przebieg tej rozmowy, gdybym nie mogła zajrzeć do tych dwóch szufladek? Pewnie skończyłoby się na rozmowie o tym, kto ma dobre podejście do zadania, a kto złe, pewnie odbyłaby się jakaś próba sił, forsowanie swojej strategii działania. Problem polega na tym, że nawet jeśli przyjmiesz inną strategię albo zostanie ci ona narzucona, praca w niezgodzie z preferencjami jest jak pisanie nie dominującą ręką – koniec końców dasz radę, ale przyjemne to nie będzie i umęczysz się niemożebnie. FRIS^® pomógł nam zorganizować prawdziwą współpracę, opartą na mocnych stronach i sensownej komunikacji.

2. Co z rozwojem?

Zaraz po tym, kiedy mówię, że udowadnianie sobie, że „mogę być kimś innym niż jestem”, jest marnotrawieniem talentu, pojawia się zarzut, że kierowanie się w swoich wyborach stylami myślenia może być ograniczające. Jest dokładnie odwrotnie. Znając siebie i rozumiejąc swój preferowany sposób funkcjonowania, możemy podejmować wyzwania, które są naprawdę ambitne i wartościowe – i rozwijają nas w kierunku naszych naturalnych predyspozycji. Nie będę pierwszą, która powie, że lepiej jest inwestować czas w swoje mocne strony, niż zajmować się ograniczeniami. Załóżmy, że rachunkowość powoduje, że twoje powieki stają się ołowiane, a na przykład pisanie budzi cię do życia. Na urodziny dostałeś możliwość wybrania dowolnego kursu czy szkolenia. W co zainwestujesz pieniądze i czas? Są dwie drogi. Możesz zająć się udowadnianiem światu, że jakoś ujarzmisz te liczby. Możesz też spróbować urzeczywistnić swój talent do pisania, a co za tym idzie zadania, jakim stawisz czoła staną się bardzo szybko, bardzo ambitne. Tak też widzę role FRIS^® w rozwoju. Możemy być średni we wszystkim albo w czymś wybitni. Dobrze jest wiedzieć, do czego masz naturalne inklinacje – czy wolisz swój świat w odcieniach szarości i pełnej elastyczności, czy wolisz jednak jeśli jest czarno-biały i jednoznaczny. Mając tę wiedzę łatwiej sobą pokierujesz, gdy znajdziesz się w sytuacji dla swojego stylu niekorzystnej. Dobrze jest zrozumieć i właściwie ponazywać to, co nas charakteryzuje. I najważniejsze – przestać to wartościować.

Nie ma lepszych i gorszych Stylów Myślenia, jest tylko niedopasowanie do sytuacji.

Jeżeli lubisz docierać do sedna, potrzebujesz czasu zanim podejmiesz decyzję, nie czujesz się komfortowo ryzykując i reagując spontanicznie, to warto się zastanowić gdzie, dla kogo i w jakim rodzaju pracy będzie to stanowiło ogromny atut. Stwarzając sobie możliwości pisania dominującą ręką szybciej nauczysz się kaligrafii. Poznawanie swoich preferencji w stylach poznawczych nigdy nie nazwałabym ograniczającą strategią. Wprost przeciwnie.

3. A wyzwania?

FRIS^® oprócz tego, że pokazuje twoje preferencje w sposobach przetwarzania danych, pokazuje też, jakiego rodzaju perspektyw myślenia masz tendencję unikać. Dzięki temu wiemy, na jakich etapach wszelkich przedsięwzięć i spraw istnieje niebezpieczeństwo zatrzymania lub wycofania. To ważne szczególnie dla tych, którzy wzięli sprawy w swoje ręce i działają w jednoosobowych firmach. Dobrze wiedzieć, czego lubimy unikać. Dla jednych to etap analizy i planowania, inni mogą tam przesiedzieć wieki a dla odmiany uciekają od etapu realizacji pomysłu. Obojętnie, czy uwielbiasz zmiany i modyfikujesz pomysły bez końca, czy wprost przeciwnie – zmiany są dla ciebie największym wyzwaniem, warto to wiedzieć o sobie i odpowiednio monitorować. Dzięki temu, gdy czujesz, że czas na etap, którego najchętniej unikasz, możesz sobą odpowiednio pokierować lub poszukać wsparcia. To kluczowa informacja, jaką dostajesz od FRIS^®. Stawia na twojej drodze znaki ostrzegawcze i pokazuje, na których etapach działania będziesz musiał szczególnie uważnie sobą zarządzać i dlaczego. Posiadając wiedzę o swoich stylach poznawczych łatwiej jest wejść świadomie w niewygodne buty i przejść w nich kawałek drogi, jeśli tego wymaga twoje przedsięwzięcie. A jeśli masz możliwość zaprosić kogoś do współpracy – to wiesz dokładnie, kto domknie cały proces.

Świadomość swoich preferencji w radzeniu sobie w różnych sytuacjach daje nam możliwość konstruktywnego podejścia do wyzwań. Przy okazji mamy szanse spojrzeć na siebie ze zrozumieniem, co jeszcze nikomu nie zaszkodziło, prawda? Nasz wybitny profesor psychologii Czesław Nosal podsumował to najlepiej:

„Człowiek to styl. Posiadanie wiedzy o typach umysłowości jest czymś niezmiernie ważnym. Ignorowanie różnic indywidualnych nie tylko jest oczywistym marnotrawstwem ludzkich talentów, lecz także obniża skuteczność działania”.

» Poznaj Model FRIS^®

Małgorzata J. Podolecka

Redaktor bloga FRIS^®
Certyfikowany Trener FRIS^®

zobacz profil Trenerki »